بی اختیاری ادرار یا UI (Urinary Incontinence) به دفع غیر ارادی ادرار گفته می شود که به خودی خود یک بیماری نبوده، اما می تواند نشانه ای از یک مشکل پزشکی باشد. به طور کلی عضلات مثانه که جریان ادرار را کنترل می کنند، به طور غیر ارادی منقبض یا شل شده و در نهایت منجر به نشت یا ادرار کنترل نشده می شود. بروز این مشکل دلایل مختلفی دارد و می تواند یکی از علائم بیماری جدی تری به حساب آید.
علت بی اختیاری ادرار
همان طور که اشاره شد، ادرار غیر کنترل شده یک بیماری مشخص نبوده و علائم یک بیماری محسوب می شود. به طور کلی از مهمترین علت های بی اختیاری در دفع ادرار عبارتند از:
- ضعف عضلات مثانه
- ضعیف شدن عضلات کف لگن
- سندرم مثانه بیش فعال (مثانه پرکار)
- آسیب عصبی تاثیرگذار بر کنترل مثانه
- التهاب مزمن مثانه (سیستیت)
- بارداری و زایمان
- یائسگی
- انسداد مجاری ادراری
- اختلالات عصبی مانند ام اس، سکته مغزی یا بیماری پارکینسون
- بزرگ شدن پروستات، سرطان پروستات و BPH (هیپرپلازی خوش خیم پروستات) در مردان
- عوارض ناشی از جراحی
- برداشتن رحم (هیسترکتومی)
- ناتوانی یا محدودیت در دسترسی سریع به دستشویی
انواع بی اختیاری ادرار
بی اختیاری ادراری انواع مختلفی دارد که به شرح زیر است:
بی اختیاری استرسی
این نوع از بی اختیاری ادرار زمانی رخ می دهد که فشار یا انقباضات ناگهانی عضلانی روی مثانه بیش از حد باشد. برای مثال ممکن است این اتفاق در حین ورزش، بلند کردن اجسام سنگین یا حرکات ناگهانی مانند سرفه، عطسه یا خنده رخ دهد. بی اختیاری استرسی یکی از شایع ترین مشکل در زنان جوان و میانسال است که در معمولا به دلیل ضعف ذاتی عضلات کف لگن، بارداری، زایمان، یائسگی و آسیب های جراحی بروز می کنند.
بی اختیاری اضطراری
این نوع از بی اختیاری ادرار به نام های دیگری نظیر بی اختیاری فوری، بی اختیاری اورژانسی و پرکاری مثانه یا OAB (Overactive Bladder) نیز شناخته می شود. این بی اختیاری زمانی رخ می دهد که فرد میل به ادرار کردن را احساس می کند، اما قادر به کنترل ادرار خود تا رسیدن به سرویس بهداشتی را ندارد. این نوع از بی اختیاری با بارداری، زایمان، یائسگی، ترومای لگن، بیماری های عصبی (مانند بیماری آلزایمر، پارکینسون و ام اس) و افرادی که دچار سکته مغزی شده اند در ارتباط است.
بی‌اختیاری ادراری سرریز شده
این نوع از بی اختیاری زمانی اتفاق می افتد که فرد نتواند در اثر شل بودن عضلات مثانه، ادرار خود را به طور کامل تخلیه کند؛ بنابراین شخص دچار تکرر ادرار می شود. علائم این بی اختیاری معمولا مشابه بی اختیاری استرسی بوده و اغلب در افراد مبتلا به دیابت، آسیب عصبی، آسیب های نخاعی، بیماری پارکینسون، بزرگ شدن پروستات و ام اس دیده می شود.
بی‌اختیاری ادراری شبانه
این نوع بی اختیاری که به شب ادراری در بزرگسالان نیز شناخته می شود، معمولا با تخلیه دو یا چند مرتبه در شب اتفاق می افتد. این مشکل معمولا در مردان و زنان بالای 60 سال به دلیل بزرگی پروستات (در مردان) و افتادگی مثانه (در زنان) دیده می شود.
بی اختیاری عملکردی
این نوع بی اختیاری هیچ ارتباطی به اختلال مثانه نداشته و تنها در تاخیر رسیدن به دستشویی مرتبط می شود. این مشکل معمولاً در افراد مسن یا ناتوان که کنترل مثانه طبیعی یا تقریباً طبیعی دارند، اما به دلیل محدودیت‌های حرکتی یا سردرگمی نمی‌توانند به موقع به توالت بروند، دیده می‌شود.
علائم بی اختیاری ادرار
از مهمترین علائم بی اختیاری، ادرار کنترل نشده و میل شدید و ناگهانی برای ادرار کردن است. اغلب افرادی که دچار این مشکل هستند در حین فعالیت های سنگین و حتی فعالیت عادی مانند خم شدن، بلند کردن اشیا، سرفه، خنده و … دچار دفع غیر ارادی ادرار بدون احساس هیچ علامت هشدار دهنده می شوند. شب ادراری نیز یکی از علائم بی اختیاری در افراد بالا 60 سال است که در اثر یائسگی، آسیب به مثانه، برداشتن رحم، افتادگی مثانه و … در زنان و همچنین بیماری پروستات در مردان دیده می شود.
روش های درمان قطعی بی اختیاری ادرار
درمان بی اختیاری و عدم کنترل ادرار به میزان پیشرفت بیماری بستگی دارد، به طوری که برخی از بی اختیاری ها موقتی بوده و با تغییر سبک زندگی برطرف می شود. اما گاهی علائم بیماری به شدت پیشرفت کرده و درمان های غذایی و دارویی موثر نخواهد بود؛ بنابراین نیاز به درمان های دیگری نظیر جراحی و یا درمان با لیزر پیشنهاد می شود.
دارو درمانی
اولین قدم برای درمان بی اختیاری ادرار استفاده از داروهایی است که انقباضات عضلانی مثانه را کاهش داده و به کنترل ادرار کمک می کنند. این در حالی است که برخی از داروها بر عکس عمل کرده و با شل کردن عضلات باعث تخلیه کامل مثانه می شوند. همچنین استفاده از داروهای هورمونی برای زنان در دوران یائسگی می تواند به بازیابی عملکرد طبیعی مثانه نیز کمک کند. داروهای رایجی مانند تولترودین، اکسی بوتینین، سولیفناسین، تروسپیوم … معمولا برای بی اختیاری ادرار تجویز می شوند.
درمان بی اختیاری ادرار با تزریق بوتاکس
یکی از روش های درمان بی اختیاری اضطراری و مثانه بیش فعال تزریق سم بوتولینوم ( Botulinum toxin یا بوتاکس به عضله مثانه است. در این روش با تزریق این ماده عضلات مثانه را تا حدودی فلج کرده و مانع از ادرار کنترل نشده ناشی از انقباضات غیر ارداری مثانه خواهند شد و بیمار زمان بیشتری برای تخلیه ادرار خود خواهد داشت. لازم به ذکر است که ماندگاری این درمان طولانی مدت نبوده و بیمار به تزریق مجدد نیاز خواهد داشت.
تزریق کلاژن برای درمان بی اختیاری ادرار
در این روش از مواد حجم دهنده ای مانند کلاژن (گاهی چربی) از طریق سیستوسکپ به گردن مثانه تزریق می شود. با ورود کلاژن، بافت های اطراف مثانه و همچنین مجرای ادرارضخیمتر شده و خارج شدن تدرار کنترل نشده کاهش می یابد.
حتما بخوانید: درباره تزریق چربی به واژن چه می دانید؟!
درمان بی اختیاری ادرار با لیزر
یکی دیگر از روش های درمان بی اختیاری با لیزر است که بدون بیهوشی و به صورت سرپایی انجام می شود. در این راهکار به کمک لیزر دیواره مثانه را تحریک کرده و کلاژن سازی در عضلات مثانه تقویت می یابد.
درمان بی اختیاری با جراحی
درمان جراحی معمولا برای افرادی که دارودرمانی و روش های دیگر موثر نبوده، توصیه می شود. جراحی برای درمان بی اختیاری ادراری نیز با توجه به سوابق پرشکی بیمار متفاوت بوده و انواع مختلفی دارد که به شرح زیر است:
- جراحی شکمی (مناسب برای بی اختیاری ادراری استرسی)
- جراحی پیوند روده به مثانه
- جراحی اسلینگ مجرای میانی با مش (در واژن)
- جراحی اسلینگ با فاشیای بیمار (در واژن)
بهترین دکتر درمان بی اختیاری ادرار
پس از ارائه انواع روش های درمانی، لازم است که به پزشک متخصص مراجعه کرده و بعد از بررسی شرح حال و تمامی علل و علائم بی اختیاری ادرار، بهترین روش جهت درمان این عارضه توسط پزشک تجویز گردد. به طور کلی یکی از بهترین و سریع ترین روش ها، درمان بی اختیاری ادرار با لیزر است که در مقایسه با روش های جراحی دوران نقاهت و عوارض کمتری برای فرد به همراه خواهد داشت.
یک پاسخ
استفاده از این روش برای کسی که دیابت داره مشکلی نداره؟