مثانه عضوی در ناحیه لگن است که وظیفه نگه داشتن ادرار را بر عهده دارد، ادرار در هنگام خروج از بدن از مثانه عبور کرده و از طریق پیشابراه از بدن خارج می شود. زمانی که عظلات کف لگن و تاندون های این ناحیه تحت فشار قرار گرفته و یا ضعیف شود، مثانه از محل اصلی خود پایین تر آمده و به سمت دیواره قدامی واژن نزول می کند. در ناحیه لگنی، اعضایی همانند رحم، مثانه و روده ها به وسلیه همان تاندون ها در محل طبیعی خود قرار گرفته اند و اگر لگن تحت فشار قرار گرفته و این تاندون ها ضعی شود می تواند منجر به پایین آمدن مثانه یا افتادگی مثانه شود که با نام سیستوسل یا پروپلاس قدامی نیز شناخته می شود.
ضعیف شدن عضلات لگن به دلیل زایکمان در خانم ها بیشتر رخ می دهد و در نتیجه ای امر افتادگی مثانه نیز در زنان شایع تر بوده و در مردان بسیار به ندرت دیده می شود. با وجود اینکه زایمان می تواند دلیل عمده بروز افتادگی مثانه در خانم ها باشد، ولی گاها به دلایلی همچون عوامل ژنتیکی و یا عادات سبک زندگی ممکن است افتادگی مثانه در زنانی که هنوز مادر نشده اند هم دیده شود. افتادگی مثانه درجاتی مختلفی دارد و با توجه به شدت این عارضه درمان های مختلفی از روش های غیر جراحی تا جراحی را در بر می گیرد. در ادامه به راه های شناخت و درمان این بیماری خواهیم پرداخت.
درجات مختلف پرولاپس مثانه
می توان شدت افتادگی مثانه را بر اساس محل قرارگیری آن در داخل واژن به 4 دسته مختلف تقسیم نمود:
- درجه 1 : این مرحله از افتادگی خفیف بوده و تنها قسمت کوچکی از مثانه وارد واژن شده است.
- درجه 2: مثانه به میزان بیشتری به داخل واژن فرو رفته و تا نزدیکی دهانه واژن پیش رفته است.
- درجه 3: مثانه تا پایین واژن قابل لمس است.
- درجه 4: مثانه به طور کامل از دهانه واژن بیرون زده است و خود فرد نیز آن را کاملا حس می کند؛ این نوع افتادگی معمولا با افتادگی های دیگر همراه خواهد بود مانند افتادگی رحم (رکتوسل) نیز همراه است.
علل افتادگی مثانه
علل سیستوسل مواردی هستند که سبب ضعیف شدن عضلات لگن شده و در نهایت منجر به تغییر وضعیت مثانه می شود. از جمله این علل می توان به موارد زیر اشاره نمود:
- زایمان طبیعی: از آنجاکه برای زایمان طبیعی باید فشار زیادی به نایحه لگن وارد شود تا جنین از رحم خارج شود؛ این پروسه می تواند سبب ضعیف شدن دیواره و بافت های واژن شده و به افتادگی مثانه منتهی گردد.
- افزایش سن: بالا رفتن سن خود می تواند به تنهایی منجر به تضعیف عضلات بدن از جمله عضلات لگنی شود.
- کاهش سطح استروژن: استروژن هورمونی است که در حفظ قدرت دیواره های واژن بسیار موثر است؛ در دوره بعد از یائسگی اسن هورمون دیگر تولید نمی شود و در نتیجه می تواند همین امر به تضعیف عظلات لگنی منجر گردد.
سایرعوامل همانند سابقه جراحی ناحیه لگنی مانند عمل جراحی برداشتن رحم (هیسترکتومی)، سرفه های شدید و طولانی، یبوست های طولانی مدت، وزنه برداری های سنگین و نیز سوابق ژنتیکی در ضعیف بودن بافت های ناحیه لگنی نیز می تواند به افتادگی مثانه منتهی شود.
علائم افتادگی مثانه
زنانی که دچار افتادگی مثانه می شوند معمولا درد و فشار در واژن و مثانه را به عنوان اولین نشانه ها احساس خواهند کرد. در ادامه علائم این بیماری مواردی همچون
- ناراحتی در ادارار
- وروم قابل مشاهده در زیر شکم
- عفونت واژن
- رابطه جنسی دردناک
- بیرون زدگی بافت مثانه از واژن که کاملا قابل مشاهده است (در سطوح شدید افتادگی مثانه)
- بی اختیاری ادرار (بسیار شایع است)
- کمر درد
البته اگر افتادگی از نوع خفیف باشد احتمالا تعدادی از این علائم مشاهده نخواهد شد.
پیشگیری از افتادگی مثانه
مسلما برای هر بیماری پیشگیری بهتر از درمان است. در این راستا برای پیشگیری از ابتلا به پرولاپس مثانه می توان موارد زیر را رعایت نمود:
- یکی از بهترین روش های پیشگیری از ابتلا به این عارضه تقویت عظلات لگنی است که بهترین راه آن انجام تمرینات کگل است بخصوص بعد از زایمان.
- کنترل وزن و جلوگیری از افزایش وزن غیرعادی.
- درمان بیماری های ریوی جهت جلوگیری از سرفه های مزمن و همچین دوری از سیگار کشیدن.
- درمان و پیشگیری از یبوست با خوردن غذاهای فیبردار.
- خودداری از بلند کردن وسایل و اجسام سنگین.
درمان سیستوسل
روش های درمانی این بیماری با توجه به علت بروز آن و سطحی که در حال حاضر دارد می تواند از دارو درمانی تا جراحی را شامل شود.
درمان افتادگی مثانه با دارو
اگر علت افتادگی مثانه کاهش سطح استروژن باشد، لازم است که با تجویز پزشک داروها و قرص هایی که این هورمون را در بدن افزایش می دهد مصرف نمود.
تمرین کگل
همان گونه که در بخش پیشگیری نیز ذکر شد، با انجام تمرین کگل می توان به تقویت عضلات لگنی پرداخت و اگر افتادگی به دلیل این مسئله باشد، درمان می شود.
استفاده از دستگاه رادیویی آر اف
دستگاه RF در بسیاری از بیماری های ناحیه تناسلی مورد استفاده قرار می گیرد و در زمینه درمان افتادگی مثانه نیز بسیار موثر خواهد بود. در این روش با استفاده از لیزر آراف ، خون رسانی در دیواره های واژن بهبود پیدا کرده و کلاژن سازی انجام می شود و همین امر سبب تقویت عضلات لگنی می شود و در نتیجه می تواند در درجات خفیف تا متوسط مثانه را به محل طبیعی خود باز گرداند.
استفاده از دستگاه لیزر مونالیزا تاچ
دستگاه لیزر مونالیزا تاچ یکی از بهترین روش های درمان افتادگی مثانه و همچنین افتادگی رحم است. این روش لیزر درمانی می تواند به خوبی سبب تقویت عضلات ناحیه لگنی شود و در نتیجه افتادگی مثانه درمان گردد. با استفاده از مونالیزاتاچ در طی چند جلسه سرپایی، با استفاده از لیزر می توان عضلات لگن را تقویت نمود و مثانه و یا رحم که دچار افتادگی شدند را به مکان اصلی بازگرداند.
این روش درمانی مزایی بساری دارد که می توان از آن میان به موراد زیر اشاره نمود:
- جوانسازی واژن
- رفع عفونت های مکرر واژینالی و ادراری
- درمان خشکی واژن (آتروفی)
همچنی این روش عوارض خاصی نداشته و نیاز به گذارند دوره نقاهت سختی نخواهد داشت در نتیجه بسیار مورد استقبال قرار می گیرد.
پسپاری واژینال
استفاده از یک دستگاه به نام پسپاری در واژن می تواند سبب بالا کشیدن مثانه و در نتیجه از بین رفتن افتادگی مثانه شود؛ این روش می تواند در درمان افتادگی های خفیف تا شدید بسیار موثر باشد.
جراحی افتادگی مثانه
این روش که بالاترین سطح درمان سیستوسل است، از طریق عمل جراحی انجام کی شود و طی آن دیواره های واژن کمی برش داده شده و بعد مثانه را بالا آورده و در جای درست خود قرار می دهند. این عمل با استفاده از بیهوشی موضعی و یا عمومی در بیمارستان انجام می شود.
جمع بندی
افتادگی مثانه نیز یکی دیگر مشکلات و بیماری هایی است که در زنان بسیار شایع تر از مردان است. گرچه این بیماری می تواند بسیار آزاردهنده و ناراحت کننده برای زنان باشد ولی با انجام اقداماتی که در این مقاله ذکر شد، می توان از آن پیشگیری نمود. همچنین در صورت مواجهه با این بیماری همچنان جای نگرانی نبوده و روش های درمانی متعددی با توجه به درجه وخیم بودن این بیماری وجود دارد.
